Toen ik afgelopen zomer de zolder leeghaalde om te kijken tot hoever de lekkage doorliep, stuitte ik op de plunjebaal van manlief. Ik sjorde hem de trap af om beneden op mijn gemak te kijken wat vijfenveertig jaar met de inhoud had gedaan. En om te besluiten of ik hem nog wilde bewaren. Ik ging er vanuit dat het ministerie van Defensie er geen belangstelling meer voor heeft. Na zijn afzwaaien sommeerden ze man twee keer om zijn plunjebaal in te leveren, maar reageerden niet toen hij dat vergat. 

Met het openen van de plunjebaal kwamen ook de herinneringen terug. Hij was sergeant bij het 41^ste pantserinfanteriebataljon in Ermelo. We leerden elkaar kennen toen hij net was afgezwaaid en nog vol was van wat hij daar allemaal had meegemaakt. In militaire dienst worden jongens mannen, zegt een cliché, bij hem klopte het. Dat hij als volwassene werd benaderd en verantwoordelijkheden kreeg waarop hij ook werd aangesproken, deed hem groeien. Hij leerde er doorzetten en leiding geven. En, niet onbelangrijk, hij leerde er voor zich zelf zorgen en dat gaf hem het zelfvertrouwen waar het tijdens zijn MULO/HBS-tijd vaak aan had ontbroken. Ik, lichtelijk antimilitaristisch flowerpowermeisje, sprak ironisch over ‘je groene tijd’, tot ik doorkreeg dat die tijd hem echt goed had gedaan.  Zo had hij geleerd hoe hij zijn manschappen zo moest aanspreken dat zijn orders werden uitgevoerd: je staat breeduit en rechtop, kijkt iedereen aan, spreekt met stemverheffing iets lager dan normaal en je zorgt ervoor dat je stem en houding in overeenstemming zijn met je boodschap.

Vaardigheden die hem, terug in de burgermaatschappij, bij verschillende gelegenheden goed van pas kwamen. Maar soms ook niet: onze oudste, net een jaar, leerde lopen en ging blij de wereld verkennen in onze huiskamer. De knopjes van de tv vond hij uitermate boeiend. Tot een luide zware sergeantstem baste: ‘Jansen! Afblijven!’ Oudste schrok zo dat hij krijsend omviel. Gelukkig schrok zijn vader net zo erg (‘sorry sorry, het floepte er ineens uit’) en leerde zo het verschil tussen het opvoeden van zijn zoon en het aanvoeren van zijn manschappen. Gelukkig kon hij troosten als de beste. Ik zie nog dat verschrikte koppie, van allebei. Het bleef een gevleugelde uitdrukking bij ons ‘de groene tijd.’

Oudste heeft de plunjebaal. Jongste wilde een paar sergeant-insignes. Ik schrijf dit stukje in een originele authentieke legergroene onverslijtbare wollen trui, wat ruim en wijd maar heerlijk warm als het koud is.

19-1-2016

Barneveld telt nu 56000 inwoners maar ik herinner me nog het dorp begin jaren zestig met hooguit 5600 inwoners. Ik logeerde er in de zomervakantie bij oom en tante, genoot van hun aandacht, grapjes en verwennerijen. We aten alleen wat ik lekker vond en in de grote moestuin smulde ik naar hartenlust van frambozen, bessen en bramen. En niks om acht uur naar bed, ik mocht opblijven zo lang ik wilde.

Ook die avond. Om elf uur maakte oom aanstalten om naar bed te gaan, hij moest weer vroeg op. Maar met een ondeugende twinkeling in haar ogen en een knipoog naar oom vroeg tante me: ’Het is nog zo warm, zullen wij nog een eindje wandelen?’ Zo laat nog wandelen, dat had ik nog nooit gedaan, dat was spannend! Nog spannender werd het toen oom zei dat we wel moesten uitkijken want vrouwen zo laat op straat, dat was eigenlijk verboden, ‘Kijk maar uit dat jullie niet worden opgepakt!’ Grinnikend keek hij ons bij het tuinhek na.

De warmte hing nog tussen de huizen, de hemel was helder en bezaaid met sterren en tante en ik liepen gearmd en praatten over zaken waar bij mij thuis niet over gepraat werd. Ik genoot met volle teugen. Tot er achter ons plots een barse stem klonk: ’Wat moet dat daar, wat doen jullie hier midden in de nacht?’ Geschrokken draaiden we ons om en zagen een agent met een wapenstok in de hand die ons streng aankeek. Ik schrok me dood en klampte me aan tante vast die met een rood hoofd hakkelde dat er niets aan de hand was en dat we alleen maar een eindje om gingen. ‘Zo laat nog?’ baste de agent. Ik trilde maar tante zei sussend dat we alweer op huis aan gingen en gelukkig mochten we toen doorlopen. Met stevige pas liepen we terug naar huis, blij dat het goed was afgelopen. Thuis kroop ik gauw in bed, nog nagenietend van dit avontuur want zomaar zo laat nog buiten lopen met tante was toch wel heel erg fijn geweest. Misschien wel beter om niet tegen mijn ouders te vertellen dat tante en ik midden in de nacht waren aangehouden door de politie…

Pas jaren later hoorde ik dat net nadat oom ons had nagezwaaid de politieagent langs liep die zijn ronde deed. Het was een goede bekende van hen en oom vertelde van onze nachtwandeling en vroeg hem om een geintje uit te halen en ons aan te houden. Tantes hakkelen en blozen waren niet van de schrik, ze snapte direct wat oom had uitgehaald en probeerde uit alle macht om haar lachen in te houden. Het maakt de herinnering nog dierbaarder.      

12-5-2017

Het gebeurde toen de verpleegkundige tegenover me commandeerde: ‘Ik neem hem nu mee, ouders wachten in de wachtkamer’ en haar hand uitstak naar jongste op mijn schoot om hem mee te nemen.

Ik kende haar niet, de furie die plots oprees in mij en het roer overnam. Ze klemde jongste vast op mijn schoot en zei: ‘Wat? Geen sprake van! Ik heb afgesproken met de arts dat ik bij hem blijf tijdens de ingreep!’

Bijna had ik medelijden met de verpleegkundige, ze keek net zo verbijsterd als ik me voelde maar vervolgde vinnig: ’Daar weet ik niks van, dat doen wij nooit zo.’ ‘Dan zijn er twee mogelijkheden!’ sprak de furie: ‘U kunt het navragen bij de arts of wij vertrekken nu!’ Furie sprak in uitroeptekens.

De verpleegkundige gaf zich niet zo snel gewonnen, haalde de arts erbij, die onze afspraak duidelijk was vergeten maar hem bij het zicht op furie snel en sussend bevestigde.

Jongste herinnert zich wel de oorbuisjes maar niet dit voorval. ‘Jullie waren er gewoon’ zegt hij schouderophalend. Precies! Wij waren er gewoon!

Furie bleef, ze sluimert op de achtergrond. Tot er iets is met kinderen of kleinzoon. Dan leeft ze weer op.

28-4-2017